【双语】健康科普丨别害羞，聊聊性病这回事
ساغلاملىقنى ئومۇملاشتۇرۇش | خىجىل بولماڭ، جىنسىي كېسەللىك توغرىسىدا پاراڭلىشپ باقايلى
性健康不可忽略它关乎一个人的身心幸福影响着一个家庭的和谐与未来
全球每天约有超过100万性传播感染新病例全球平均约25人中就有1人罹患至少一种性传播感染其中一些人同时遭受多重感染
目前已知有30种不同的细菌、病毒和寄生虫可通过性接触传播性传播疾病中，有一些“小有名气”
淋病、衣原体感染、梅毒、滴虫病、软下疳、生殖器疱疹、尖锐湿疣、艾滋病毒感染、乙型肝炎感染等
其中有4种病毒感染无法治愈:乙型肝炎、单纯疱疹病毒、艾滋病毒、人乳头瘤病毒
性传播疾病又叫故看不见的疾病因为它们通常没有明显的症状很多人在检测前可能并不知道自己的感染状况许多性传播疾病可长期潜伏无明显症状仍具有传染性少部分人会会有相关症状常见全身或局部症状表现
症状类型
常见表现
外生殖器病变
溃疡、丘疹、水疱、湿疣
异常分泌物
阴道/尿道分泌物增多、异味
排尿异常
尿频、尿急、尿痛、灼热感
痛经/性交疼痛
性交痛、下腹坠胀
皮疹/皮肤病变
手掌、足底斑丘疹，皮疹
淋巴结肿大
腹股沟淋巴结肿大或压痛
发热/乏力
类似流感症状，长时间低热
无症状感染
潜伏无明显症状
一旦感染又不加治疗可能会产生严重后果：
失明、盆腔炎、不孕症、严重的心血管和神经系统疾病、母婴传播、新生儿死亡、早产、出生缺陷等而且与性传播感染相关的污名化会加重心理创伤
性专播疾病的主要传播途径：
性接触传播（最主要）：阴道性交、肛交、口交、皮肤接触、血液传播、共用注射器、纹身、穿耳、输血、器械污染
母婴传播（垂直传播）：宫内（胎盘）、分娩、哺乳
间接传播（较少见）：被污染物品传播、医疗操作传播、性专播感染、可通过安全性行为加以预防
正确使用安全套是预防包括艾滋病毒在内的性传播感染最有效方法之一
如果有风险要及时寻求检测和治疗限制偶然性行为对新伴侣要使用安全套，如果怀有身孕且有性传播感染的风险要在孩子出生前接受检测和治疗即使得到成功治疗再次感染也屡见不鲜确保性伴侣得到治疗以防再次感染
ساغلاملىقنى ئومۇملاشتۇرۇش | خىجىل بولماڭ، جىنسىي كېسەللىك توغرىسىدا پاراڭلىشپ باقايلى
جىنسىي ساغلاملىق ئۇنىڭ بىر ئادەمنىڭ جىسمانىي ۋە روھىي بەختىگە مۇناسىۋەتلىك بىر ئائىلىنىڭ ئىناقلىقى ۋە كەلگۈسىگە سەل قاراشقا بولمايدۇ
دۇنيادا ھەر كۈنى تەخمىنەن بىر مىليوندىن ئارتۇق جىنسىي يۇقۇملىنىش يېڭى بىمارى دۇنيادا تەخمىنەن 25 ئادەمنىڭ بىرى ئاز دېگەندە بىر خىل جىنسىي يۇقۇملىنىش يۇقۇملىنىشى بىلەن بىر ۋاقىتتا كۆپ خىل يۇقۇملاندى
نۆۋەتتە ئوخشىمىغان 30 خىل باكتېرىيە ، ۋىرۇس ۋە پارازىت قۇرتنىڭ جىنسىي ئۇچرىشىش ئارقىلىق جىنسىي ئۇچرىشىش ئارقىلىق جىنسىي تارقىتىدىغان كېسەللىكلەر ئىچىدە بەزى " كىچىك نامى بار " لىقى مەلۇم بولدى .
ھۆل بولۇش كېسىلى، كىيىملىك تەنچىسىدىن يۇقۇملىنىش، سىفلىس ۋىرۇسى، تېمىتىپ قۇرۇت كېسىلى، يۇمشاق قوقاق، جىنسىي ئەزا قوقاق، ئۆتكۈر ھۆل فاكوخېرۇس، ئەيدىز ۋىرۇسىدىن يۇقۇملىنىش، ب تىپلىق جىگەر ياللۇغىدىن يۇقۇملىنىش قاتارلىقلار
بۇنىڭ ئىچىدە تۆت خىل ۋىرۇستىن يۇقۇملىنىپ ساقايتقىلى بولمايدۇ: ب تىپلىق جىگەر ياللۇغى، ئاددىي قوقاق ۋىرۇسى، ئەيدىز ۋىرۇسى، ئادەم ئەمچەك ئۆسمىسى ۋىرۇسى
جىنسىي تارقىلىشچان كېسەللىكلەر يەنە كۆرگىلى بولمايدىغان كېسەللىك دەپمۇ ئاتىلىدۇ، چۈنكى ئۇلاردا ئادەتتە روشەن كېسەللىك ئالامەتلىرى كۆرۈلمىگەن، نۇرغۇن كىشىلەر تەكشۈرۈشتىن بۇرۇن ئۆزىنىڭ يۇقۇملىنىش ئەھۋالىدىكى نۇرغۇن جىنسىي تارقىلىشچان كېسەللىكلەرنىڭ ئۇزۇن مۇددەت يوشۇرۇنۇشىدا كۆرۈنەرلىك كېسەللىك ئالامەتلىرى كۆرۈلمىگەن بولۇشى يەنىلا يۇقۇملۇق ئاز بىر قىسىم كىشىلەردە ئالاقىدار كېسەللىك ئالامەتلىرى كۆرۈلىدىغان پۈتۈن بەدەن ياكى قىسمەن كېسەللىك ئالامەتلىرى كۆرۈلىدىغانلىقىنى بىلمەسلىكى مۇمكىن
كېسەللىك ئالامەتلىرىنىڭ تىپى
دائىم كۆرۈلىدىغان ئىپادىسى
تاشقى جىنسىي ئەزا كېسەللىك ئۆزگىرىشى
جاراھەت، بارخان ئەسۋە، سۇلۇق قاپارتما، ھۆل فاكوخېرۇس
بىنورمال ئاجرىتىپ چىقارغان سۇيۇقلۇق
جىنسىي يول/ سۈيدۈك يولى ئاجرىتىپ چىقارغان سۇيۇقلۇقلار كۆپىيىدۇ، غەلىتە پۇراق
سۈيدۈك چىقىرىش بىنورماللىق
سۈيدۈك چاستوتىسى، سۈيدۈك قىس بولۇش، سۈيدۈك ئاغرىش، ئىسسىقلىق تۇيغۇسى
ھەيز / جىنسىي مۇناسىۋەت ئاغرىش
جىنسىي مۇناسىۋەت ئاغرىش، تۆۋەن قورساق چۈشۈپ كېتىش
تېرە ئەسۋىسى/ تېرە كېسەللىك ئۆزگىرىشى
ئالىقان ، پۇت ئاستىدىكى داغ دۆڭچە ئەسۋە ، تەمرەتكە
لىمفا تۈگۈنى ئىششىپ قېلىش
قورساق ئېرىقى لىمفا تۈگۈنى ئىششىپ كەتتى ياكى بېسىپ ئاغرىش
قىزىش/ ماغدۇرسىزلىق
بۇنىڭغا ئوخشاش تارقىلىشچان زۇكامنىڭ ئالامەتلىرى، ئۇزاق ۋاقىت تۆۋەن قى
كېسەللىك ئالامىتى يوق يۇقۇملىنىش
يوشۇرۇنۇشتا روشەن كېسەللىك ئالامەتلىرى كۆرۈلمە
يۇقۇملانغان ھامان داۋالانمىسا ئېغىر ئاقىۋەت كېلىپ چىقىشى مۇمكىن:
كۆرمەسلىك، داس بوشلۇقى ياللۇغى، ھامىلدار بولۇش كېسىلى، ئېغىر يۈرەك قان تومۇرلىرى ۋە نېرۋا سىستېمىسى كېسەللىكلىرى، ئانىلار-بوۋاقلارنىڭ تارقىلىشى، يېڭى تۇغۇلغان بوۋاقلارنىڭ ئۆلۈشى، بالدۇر تۇغۇش، تۇغۇلغان كەمتۈكلۈك قاتارلىقلار ئۇنىڭ ئۈستىگە جىنسىي تارقىلىشچان يۇقۇملىنىش بىلەن مۇناسىۋەتلىك بولغان داغلاشتۇرۇش پسىخىكىلىق جاراھەتنى ئېغىرلاشتۇرىۋېتىدۇ
جىنسىي مەخسۇس ئاڭلىتىلىدىغان كېسەللىكلەرنىڭ ئاساسلىق تارقىلىش يولى:
جىنسىي ئۇچرىشىشنىڭ تارقىلىشى ( ئەڭ ئاساسلىق ) : جىنسىي يول جىنسىي مۇناسىۋەت ، مەقئەت گىرەلەشتۈرۈش ، ئاغزاكى گىرەلەشمە ، تېرە ئۇچرىشىش ، قان تارقىتىش ، ئورتاق ئىشلىتىلىدىغان شىپرىس ، گۈل چېكىش ، قۇلاق كېسىش ، قان سېلىش ، ئۈسكۈنىلەرنىڭ بۇلغىنىشى
ئانىلار بىلەن بوۋاقنىڭ تارقىلىشى ( تىك تارقىلىشى ) : بالىياتقۇ ئىچى ( بالىلىق تەخسىسى ) ، تۇغۇت ، ئېمىتىش
ۋاستىلىك تارقىتىش ( بىر قەدەر ئاز ئۇچرايدۇ ) : بۇلغانما بۇيۇملارنى تارقىتىش ، داۋالاش مەشغۇلاتى ئارقىلىق تارقىتىش ، جىنسىي مەخسۇس يۇقۇملىنىش ، بىخەتەرلىك ھەرىكىتى ئارقىلىق ئالدىنى ئالغىلى بولىدۇ
بىخەتەرلىك قاپچۇقىنى توغرا ئىشلىتىش ئەيدىز ۋىرۇسى ئۆز ئىچىگە ئالغان جىنسىي يۇقۇملىنىشنىڭ ئالدىنى ئېلىشتىكى ئەڭ ئۈنۈملۈك ئۇسۇللارنىڭ بىرى
ئەگەر خەتەر بولسا تاسادىپىي قىلمىشلارنى ۋاقتىدا تەكشۈرۈش ۋە داۋالاپ ۋېروسنى چەكلەش تاسادىپىي قىلمىشلار يېڭى ھەمراھلارغا بىخەتەرلىك قاپچۇقى ئىشلىتىش كېرەك، ئەگەر ھامىلدار ھەمدە جىنسىي يۇقۇملىنىش خەۋپى بولسا بالىنىڭ تۇغۇلۇشتىن بۇرۇن تەكشۈرۈش ۋە داۋالىنىشى مۇۋەپپەقىيەتلىك داۋالانغان تەقدىردىمۇ يەنە بىر قېتىم يۇقۇملىنىپ قلىشمۇ كۆپ ئۇچرايدۇ
دۇنيادا ھەر كۈنى تەخمىنەن بىر مىليوندىن ئارتۇق جىنسىي يۇقۇملىنىش يېڭى بىمارى دۇنيادا تەخمىنەن 25 ئادەمنىڭ بىرى ئاز دېگەندە بىر خىل جىنسىي يۇقۇملىنىش يۇقۇملىنىشى بىلەن بىر ۋاقىتتا كۆپ خىل يۇقۇملاندى
نۆۋەتتە ئوخشىمىغان 30 خىل باكتېرىيە ، ۋىرۇس ۋە پارازىت قۇرتنىڭ جىنسىي ئۇچرىشىش ئارقىلىق جىنسىي ئۇچرىشىش ئارقىلىق جىنسىي تارقىتىدىغان كېسەللىكلەر ئىچىدە بەزى " كىچىك نامى بار " لىقى مەلۇم بولدى .
ھۆل بولۇش كېسىلى، كىيىملىك تەنچىسىدىن يۇقۇملىنىش، سىفلىس ۋىرۇسى، تېمىتىپ قۇرۇت كېسىلى، يۇمشاق قوقاق، جىنسىي ئەزا قوقاق، ئۆتكۈر ھۆل فاكوخېرۇس، ئەيدىز ۋىرۇسىدىن يۇقۇملىنىش، ب تىپلىق جىگەر ياللۇغىدىن يۇقۇملىنىش قاتارلىقلار
بۇنىڭ ئىچىدە تۆت خىل ۋىرۇستىن يۇقۇملىنىپ ساقايتقىلى بولمايدۇ: ب تىپلىق جىگەر ياللۇغى، ئاددىي قوقاق ۋىرۇسى، ئەيدىز ۋىرۇسى، ئادەم ئەمچەك ئۆسمىسى ۋىرۇسى
جىنسىي تارقىلىشچان كېسەللىكلەر يەنە كۆرگىلى بولمايدىغان كېسەللىك دەپمۇ ئاتىلىدۇ، چۈنكى ئۇلاردا ئادەتتە روشەن كېسەللىك ئالامەتلىرى كۆرۈلمىگەن، نۇرغۇن كىشىلەر تەكشۈرۈشتىن بۇرۇن ئۆزىنىڭ يۇقۇملىنىش ئەھۋالىدىكى نۇرغۇن جىنسىي تارقىلىشچان كېسەللىكلەرنىڭ ئۇزۇن مۇددەت يوشۇرۇنۇشىدا كۆرۈنەرلىك كېسەللىك ئالامەتلىرى كۆرۈلمىگەن بولۇشى يەنىلا يۇقۇملۇق ئاز بىر قىسىم كىشىلەردە ئالاقىدار كېسەللىك ئالامەتلىرى كۆرۈلىدىغان پۈتۈن بەدەن ياكى قىسمەن كېسەللىك ئالامەتلىرى كۆرۈلىدىغانلىقىنى بىلمەسلىكى مۇمكىن
كېسەللىك ئالامەتلىرىنىڭ تىپى
دائىم كۆرۈلىدىغان ئىپادىسى
تاشقى جىنسىي ئەزا كېسەللىك ئۆزگىرىشى
جاراھەت، بارخان ئەسۋە، سۇلۇق قاپارتما، ھۆل فاكوخېرۇس
بىنورمال ئاجرىتىپ چىقارغان سۇيۇقلۇق
جىنسىي يول/ سۈيدۈك يولى ئاجرىتىپ چىقارغان سۇيۇقلۇقلار كۆپىيىدۇ، غەلىتە پۇراق
سۈيدۈك چىقىرىش بىنورماللىق
سۈيدۈك چاستوتىسى، سۈيدۈك قىس بولۇش، سۈيدۈك ئاغرىش، ئىسسىقلىق تۇيغۇسى
ھەيز / جىنسىي مۇناسىۋەت ئاغرىش
جىنسىي مۇناسىۋەت ئاغرىش، تۆۋەن قورساق چۈشۈپ كېتىش
تېرە ئەسۋىسى/ تېرە كېسەللىك ئۆزگىرىشى
ئالىقان ، پۇت ئاستىدىكى داغ دۆڭچە ئەسۋە ، تەمرەتكە
لىمفا تۈگۈنى ئىششىپ قېلىش
قورساق ئېرىقى لىمفا تۈگۈنى ئىششىپ كەتتى ياكى بېسىپ ئاغرىش
قىزىش/ ماغدۇرسىزلىق
بۇنىڭغا ئوخشاش تارقىلىشچان زۇكامنىڭ ئالامەتلىرى، ئۇزاق ۋاقىت تۆۋەن قى
كېسەللىك ئالامىتى يوق يۇقۇملىنىش
يوشۇرۇنۇشتا روشەن كېسەللىك ئالامەتلىرى كۆرۈلمە
يۇقۇملانغان ھامان داۋالانمىسا ئېغىر ئاقىۋەت كېلىپ چىقىشى مۇمكىن:
كۆرمەسلىك، داس بوشلۇقى ياللۇغى، ھامىلدار بولۇش كېسىلى، ئېغىر يۈرەك قان تومۇرلىرى ۋە نېرۋا سىستېمىسى كېسەللىكلىرى، ئانىلار-بوۋاقلارنىڭ تارقىلىشى، يېڭى تۇغۇلغان بوۋاقلارنىڭ ئۆلۈشى، بالدۇر تۇغۇش، تۇغۇلغان كەمتۈكلۈك قاتارلىقلار ئۇنىڭ ئۈستىگە جىنسىي تارقىلىشچان يۇقۇملىنىش بىلەن مۇناسىۋەتلىك بولغان داغلاشتۇرۇش پسىخىكىلىق جاراھەتنى ئېغىرلاشتۇرىۋېتىدۇ
جىنسىي مەخسۇس ئاڭلىتىلىدىغان كېسەللىكلەرنىڭ ئاساسلىق تارقىلىش يولى:
جىنسىي ئۇچرىشىشنىڭ تارقىلىشى ( ئەڭ ئاساسلىق ) : جىنسىي يول جىنسىي مۇناسىۋەت ، مەقئەت گىرەلەشتۈرۈش ، ئاغزاكى گىرەلەشمە ، تېرە ئۇچرىشىش ، قان تارقىتىش ، ئورتاق ئىشلىتىلىدىغان شىپرىس ، گۈل چېكىش ، قۇلاق كېسىش ، قان سېلىش ، ئۈسكۈنىلەرنىڭ بۇلغىنىشى
ئانىلار بىلەن بوۋاقنىڭ تارقىلىشى ( تىك تارقىلىشى ) : بالىياتقۇ ئىچى ( بالىلىق تەخسىسى ) ، تۇغۇت ، ئېمىتىش
ۋاستىلىك تارقىتىش ( بىر قەدەر ئاز ئۇچرايدۇ ) : بۇلغانما بۇيۇملارنى تارقىتىش ، داۋالاش مەشغۇلاتى ئارقىلىق تارقىتىش ، جىنسىي مەخسۇس يۇقۇملىنىش ، بىخەتەرلىك ھەرىكىتى ئارقىلىق ئالدىنى ئالغىلى بولىدۇ
بىخەتەرلىك قاپچۇقىنى توغرا ئىشلىتىش ئەيدىز ۋىرۇسى ئۆز ئىچىگە ئالغان جىنسىي يۇقۇملىنىشنىڭ ئالدىنى ئېلىشتىكى ئەڭ ئۈنۈملۈك ئۇسۇللارنىڭ بىرى
ئەگەر خەتەر بولسا تاسادىپىي قىلمىشلارنى ۋاقتىدا تەكشۈرۈش ۋە داۋالاپ ۋېروسنى چەكلەش تاسادىپىي قىلمىشلار يېڭى ھەمراھلارغا بىخەتەرلىك قاپچۇقى ئىشلىتىش كېرەك، ئەگەر ھامىلدار ھەمدە جىنسىي يۇقۇملىنىش خەۋپى بولسا بالىنىڭ تۇغۇلۇشتىن بۇرۇن تەكشۈرۈش ۋە داۋالىنىشى مۇۋەپپەقىيەتلىك داۋالانغان تەقدىردىمۇ يەنە بىر قېتىم يۇقۇملىنىپ قلىشمۇ كۆپ ئۇچرايدۇ
