【双语】科普｜认识艾滋，终结艾滋，预防艾滋！
پەننى ئومۇملاشتۇرۇش|ئەيدىزنى تونۇپ، ئەيدىزنى ئاخىرلاشتۇرۇپ، ئەيدىزنىڭ ئالدىنى ئېلىش!ن
پەننى ئومۇملاشتۇرۇش|ئەيدىزنى تونۇپ، ئەيدىزنى ئاخىرلاشتۇرۇپ، ئەيدىزنىڭ ئالدىنى ئېلىش!ن
艾滋病（AIDS）是由人类免疫缺陷病毒（HIV）引起的一种严重传染病。HIV主要侵犯人体的免疫系统，未经治疗的感染者在疾病晚期易于并发各种严重感染和恶性肿瘤，最终导致死亡。
和艾滋病say no！
一、艾滋病的感染来源艾滋病（AIDS）是由人类免疫缺陷病毒（HIV）引起的一种严重传染病。其主要感染来源包括以下几种：
1.性接触传播：这是艾滋病最主要的传播途径，占传播比例的70% - 80%。HIV病毒存在于感染者的血液、精液、阴道分泌物等体液中，通过无保护的性行为（包括异性、同性性行为）传播。
2.血液传播：包括共用被污染的针头、注射器（如静脉吸毒者共用针具）、使用未经检测的血液或血制品、不规范的医疗操作（如不消毒的器械用于纹身、穿耳洞等）。
3.母婴传播：感染HIV的母亲可通过怀孕、分娩过程或哺乳将病毒传给婴儿。
4.医源性传播：如器官移植、人工授精等过程中使用了被污染的医疗用品
二、艾滋病的预防措施预防艾滋病的关键在于规范自身行为和采取科学的防护措施：
1.安全性行为：每次性行为时正确使用质量合格的安全套，避免无保护的性行为。同时，减少性伴侣数量，避免高危性行为（如多性伴、不安全性行为）。
2.避免血液传播：不共用针头、注射器等。不使用未经检测的血液或血制品。在进行穿耳洞、纹身、拔牙等操作时，确保器械经过严格消毒。
3.母婴阻断：感染HIV的女性应在专业医师指导下采取阻断措施，如孕期抗病毒治疗、选择合适的分娩方式、避免母乳喂养。
4.拒绝毒品：避免吸毒，特别是共用注射器吸毒。
5.定期检测：与他人发生性行为后，应及时到正规机构进行艾滋病检测。
三、艾滋病患者的日常生活注意事项艾滋病患者通过科学管理和合理的生活方式，可以有效提高生活质量，延长寿命：
1.坚持规范治疗：严格按照医嘱按时按量服用抗病毒药物，不得随意停药或更改剂量。定期复查病毒载量、CD4细胞计数等指标，及时调整治疗方案。
2.保持良好的生活习惯：均衡饮食：摄入足够的蛋白质、维生素和矿物质，避免生冷食物。适度运动：选择散步、瑜伽等低强度运动，避免过度劳累。戒烟限酒：避免有害物质进一步损害免疫系统。充足睡眠：保持规律作息，每天至少7 - 8小时的高质量睡眠。
3.注意个人卫生与防护：避免与他人共用牙刷、剃须刀等个人用品。对于皮肤破损或出血，要及时清洁并妥善处理。
4.心理健康：艾滋病患者常面临巨大的心理压力，建议寻求专业心理咨询，加入支持小组，与病友交流心得。
5.安全性行为：对于仍有性活跃期的患者，应采取安全性行为，如使用安全套，减少性伴侣数量，并与伴侣坦诚沟通。
پەننى ئومۇملاشتۇرۇش|ئەيدىزنى تونۇپ، ئەيدىزنى ئاخىرلاشتۇرۇپ، ئەيدىزنىڭ ئالدىنى ئېلىش!ن
پەننى ئومۇملاشتۇرۇش
ئەيدىز ئىنسانلار ئىممۇنىتېت كەمتۈكلۈك ۋىرۇسى كەلتۈرۈپ چىقارغان بىر خىل ئېغىر يۇقۇملۇق كېسەللىكتۇر. ئەيدىز ئاساسلىقى ئادەم بەدىنىنىڭ ئىممۇنىتېت سىستېمىسىغا چېقىلىدۇ، داۋالانمىغان يۇقۇملانغۇچىلار كېسەلنىڭ ئاخىرقى باسقۇچىدا تۈرلۈك ئېغىر يۇقۇملىنىش ۋە يامان سۈپەتلىك ئۆسمىلەرنى ئاسانلا تارقىتىپ، ئاخىرىدا ئۆلۈشنى كەلتۈرۈپ چىقىرىدۇ
ئەيدىز كېسىلى بىلەن خوشلىشايلى
ن1. ئەيدىز كېسىلىنىڭ يۇقۇملىنىش مەنبەسى ئەيدىز ئىنسانلار ئىممۇنىتېت كەمتۈكلۈك ۋىرۇسى (ئەيدىز) كەلتۈرۈپ چىقارغان بىر خىل ئېغىر يۇقۇملۇق كېسەللىكتۇر. ئۇنىڭ ئاساسلىق يۇقۇملىنىش مەنبەسى تۆۋەندىكى بىر نەچچە خىلنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ:
ن1. جىنسىي ئۇچرىشىش ئارقىلىق تارقىلىش: بۇ ئەيدىزنىڭ ئەڭ ئاساسلىق تارقىلىش يولى بولۇپ، بۇ تارقىلىش نىسبىتىنىڭ ٪70-٪80. ئەيدىز ۋىرۇسى يۇقۇملانغۇچىنىڭ قان، جەۋھىرى، جىنسىي يول ئاجرىتىپ چىقارغان سۇيۇقلۇقلىرىدا مەۋجۇت بولۇپ، قوغداش تەدبىرى بولمىغان جىنسىي قىلمىشلار (يات جىنىس، ئوخشاش جىنىسلىق قىلمىشلارنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ)لار ئارقىلىق تارقىلىدۇ
ن2. قان ئارقىلىق تارقىتىش: ئورتاق ئىشلىتىلىدىغان بۇلغانغان يىڭنە، شىپرىس (مەسىلەن ۋېنادا زەھەر چەككۈچىلەر ئورتاق ئىشلىتىدىغان يىڭنە)، تەكشۈرۈلمىگەن قان ياكى قان بۇيۇملىرى، ئۆلچەمسىز داۋالاش مەشغۇلاتىنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ(مەسىلەن دېزىنفېكسىيە قىلمىغان ئەسۋابلار گۈل چېكىش، قۇلاق تۆشۈكى تېشىش قاتارلىقلارغا ئىشلىتىلىدۇ)
ن3. ئانىلار بىلەن بوۋاقنىڭ تارقىلىشى: ئەيدىز بىلەن يۇقۇملانغان ئانا ھامىلدار بولۇش، تۇغۇت جەريانىدا ياكى ئېمىتىش ئارقىلىق ۋىرۇسنى بوۋاققا تارقىتىپ بېرىدۇ
ن4. داۋالاش مەنبەلىك تارقىلىش: مەسىلەن ئەزا كۆچۈرۈش، سۈنئىي ئۇرۇقلاندۇرۇش قاتارلىق جەريانلاردا بۇلغانغان داۋالاش بۇيۇملىرى ئىشلىتىلدى
ن2. ئەيدىزدىن مۇداپىئەلىنىش تەدبىرلىرى ئارقىلىق ئەيدىزنىڭ ئالدىنى ئېلىشتىكى ئاچقۇچ ئۆز ھەرىكىتىنى قېلىپلاشتۇرۇش ۋە ئىلمىي مۇداپىئەلىنىش تەدبىرى قوللىنىشتا:
ن1.بىخەتەرلىك قىلمىشى: ھەر قېتىملىق قىلمىشتا سۈپەتتە لاياقەتلىك بىخەتەرلىك قاپچۇقىنى توغرا ئىشلىتىپ، قوغدىلمايدىغان قىلمىشلاردىن ساقلىنىش كېرەك. شۇنىڭ بىلەن بىر ۋاقىتتا ، جىنسىي ھەمراھ سانىنى ئازايتىپ ، خەتەرلىك قىلمىشلار ( مەسىلەن كۆپ جىنسىي ھەمراھ بولۇش ، بىخەتەر بولمىغان قىلمىشلار )دىن ساقلىنىش كېرەك
ن2.قاننىڭ تارقىلىشىدىن ساقلىنىش: يىڭنە، شىپرىس قاتارلىقلارنى ئورتاق ئىشلەتمەسلىك كېرەك. تەكشۈرۈلمىگەن قان ياكى قان بۇيۇملىرىنى ئىشلەتمەسلىك كېرەك. قۇلاق تۆشۈكىنى تېشىش، گۈل چېكىش، چىش تارتقۇزۇش قاتارلىق مەشغۇلاتلارنى قىلغاندا، ئۈسكۈنىلەرنى قاتتىق دېزىنفېكسىيە قىلىشقا كاپالەتلىك قىلىش كېرەك.
ن3. ئانىلار-بوۋاقلارئارىسىدا تارقىلىشنى توسۇش: ئەيدىز بىلەن يۇقۇملانغان ئاياللار كەسپىي ۋىراچنىڭ يېتەكچىلىكىدە توسۇش تەدبىرىنى قوللىنىشى، مەسىلەن ھامىلدارلىق مەزگىلىدە ۋىروسقا قارشى داۋالاش، مۇۋاپىق تۇغۇت شەكلىنى تاللاپ، ئانا سۈتىدىن ساقلىنىشى كېرەك
ن4. زەھەرنى رەت قىلىش: زەھەر چېكىشتىن ساقلىنىش، بولۇپمۇ ئورتاق ئىشلىتىلىدىغان شىپرىستا زەھەر چېكىشتىن ساقلىنىش كېرەك
ن5. قەرەللىك تەكشۈرۈش: باشقىلار بىلەن جىنسىي قىلمىش يۈز بەرگەندىن كېيىن، ۋاقتىدا مۇنتىزىم ئورۇنغا بېرىپ ئەيدىزنى تەكشۈرۈش كېرەك
ن3. ئەيدىز بىمارلىرىنىڭ كۈندىلىك تۇرمۇشىدا دىققەت قىلىشقا تېگىشلىك ئىشلار ئەيدىز بىمارلىرى ئىلمىي باشقۇرۇش ۋە مۇۋاپىق تۇرمۇش شەكلى ئارقىلىق تۇرمۇش سۈپىتىنى ئۈنۈملۈك ئۆستۈرۈپ، ئۆمرىنى ئۇزارتقىلى بولىدۇ:
ن1. قېلىپلاشتۇرۇپ داۋالاشتا چىڭ تۇرۇش: دوختۇرنىڭ كۆرسەتمىسى بويىچە ۋىروسقا قارشى دورىلارنى ۋاقتىدا مىقداردا ئىستېمال قىلىش، خالىغانچە دورا توختىتىش ياكى مىقدارىنى ئۆزگەرتىشكە بولمايدۇ. قەرەللىك قايتا تەكشۈرۈپ، ۋىروسنىڭ يۈك كۆتۈرۈش مىقدارى، س د 4 ھۈجەيرىسى سانى قاتارلىق كۆرسەتكۈچلەرنى قايتا تەكشۈرۈپ، داۋالاش لايىھىسىنى ۋاقتىدا تەڭشىدى
ن2.ياخشى تۇرمۇش ئادىتىنى ساقلاش: تەڭپۇڭ يېمەك-ئىچمەك: يېتەرلىك ئاقسىل، ۋىتامىن ۋە مىنېرال ماددىلارنى قوبۇل قىلىپ، سوغۇق يېمەكلىكلەردىن ساقلىنىش كېرەك. مۇۋاپىق ھەرىكەت قىلىش: سەيلە قىلىش، يوگا قاتارلىق تۆۋەن چىداملىق ھەرىكەتلەرنى تاللاپ، ھەددىدىن زىيادە چارچاپ كېتىشتىن ساقلىنىش كېرەك. تاماكا تاشلاپ ھاراققا چەك قويۇش: زىيانلىق ماددىلارنىڭ ئىممۇنىتېت سىستېمىسىغا يەنىمۇ زىيان يەتكۈزۈشىدىن ساقلىنىش كېرەك. يېتەرلىك ئۇيقۇ: قانۇنىيەتلىك دەم ئېلىشنى ساقلاپ، ھەر كۈنى ئاز دېگەندە 7-8 سائەت يۇقىرى سۈپەتلىك ئۇيقۇ
ن3. شەخسىي تازىلىق ۋە قوغدىنىشقا دىققەت قىلىش: باشقىلار بىلەن چىش چوتكىسى، ساقال ئالغۇچ قاتارلىق شەخسىي بۇيۇملارنى ئورتاق ئىشلىتىشتىن ساقلىنىش كېرەك. تېرىنىڭ بۇزۇلۇشى ياكى قان چىقىشىنى ۋاقتىدا تازىلاش ھەمدە مۇۋاپىق بىر تەرەپ قىلىش كېرەك
ن4. پىسخىك ساغلاملىقى: ئەيدىز بىمارلىرى دائىم غايەت زور پسىخىكىلىق بېسىمغا دۇچ كېلىدۇ، كەسپىي پىسخىكىلىق مەسلىھەت سوراش ئۈستىدە ئىزدىنىش، قوللاش گۇرۇپپىسىغا كىرىپ، كېسەلداشلىرى بىلەن تەسىرات ئالماشتۇرۇش تەكلىپى بېرىمىز
ن5.بىخەتەرلىك قىلمىشى: جىنسىي تۇرمۇشى يەنىلا جانلىق مەزگىلدىكى بىمارلار بىخەتەرلىك ھەرىكىتىنى قوللىنىشى، مەسىلەن بىخەتەرلىك قېپى ئىشلىتىپ، جىنسىي ھەمراھ سانىنى ئازايتىش ھەمدە ھەمراھلىرى بىلەن سەمىمىي پىكىر ئالماشتۇرۇشى كېرەك
ئەيدىز ئىنسانلار ئىممۇنىتېت كەمتۈكلۈك ۋىرۇسى كەلتۈرۈپ چىقارغان بىر خىل ئېغىر يۇقۇملۇق كېسەللىكتۇر. ئەيدىز ئاساسلىقى ئادەم بەدىنىنىڭ ئىممۇنىتېت سىستېمىسىغا چېقىلىدۇ، داۋالانمىغان يۇقۇملانغۇچىلار كېسەلنىڭ ئاخىرقى باسقۇچىدا تۈرلۈك ئېغىر يۇقۇملىنىش ۋە يامان سۈپەتلىك ئۆسمىلەرنى ئاسانلا تارقىتىپ، ئاخىرىدا ئۆلۈشنى كەلتۈرۈپ چىقىرىدۇ
ئەيدىز كېسىلى بىلەن خوشلىشايلى
ن1. ئەيدىز كېسىلىنىڭ يۇقۇملىنىش مەنبەسى ئەيدىز ئىنسانلار ئىممۇنىتېت كەمتۈكلۈك ۋىرۇسى (ئەيدىز) كەلتۈرۈپ چىقارغان بىر خىل ئېغىر يۇقۇملۇق كېسەللىكتۇر. ئۇنىڭ ئاساسلىق يۇقۇملىنىش مەنبەسى تۆۋەندىكى بىر نەچچە خىلنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ:
ن1. جىنسىي ئۇچرىشىش ئارقىلىق تارقىلىش: بۇ ئەيدىزنىڭ ئەڭ ئاساسلىق تارقىلىش يولى بولۇپ، بۇ تارقىلىش نىسبىتىنىڭ ٪70-٪80. ئەيدىز ۋىرۇسى يۇقۇملانغۇچىنىڭ قان، جەۋھىرى، جىنسىي يول ئاجرىتىپ چىقارغان سۇيۇقلۇقلىرىدا مەۋجۇت بولۇپ، قوغداش تەدبىرى بولمىغان جىنسىي قىلمىشلار (يات جىنىس، ئوخشاش جىنىسلىق قىلمىشلارنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ)لار ئارقىلىق تارقىلىدۇ
ن2. قان ئارقىلىق تارقىتىش: ئورتاق ئىشلىتىلىدىغان بۇلغانغان يىڭنە، شىپرىس (مەسىلەن ۋېنادا زەھەر چەككۈچىلەر ئورتاق ئىشلىتىدىغان يىڭنە)، تەكشۈرۈلمىگەن قان ياكى قان بۇيۇملىرى، ئۆلچەمسىز داۋالاش مەشغۇلاتىنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ(مەسىلەن دېزىنفېكسىيە قىلمىغان ئەسۋابلار گۈل چېكىش، قۇلاق تۆشۈكى تېشىش قاتارلىقلارغا ئىشلىتىلىدۇ)
ن3. ئانىلار بىلەن بوۋاقنىڭ تارقىلىشى: ئەيدىز بىلەن يۇقۇملانغان ئانا ھامىلدار بولۇش، تۇغۇت جەريانىدا ياكى ئېمىتىش ئارقىلىق ۋىرۇسنى بوۋاققا تارقىتىپ بېرىدۇ
ن4. داۋالاش مەنبەلىك تارقىلىش: مەسىلەن ئەزا كۆچۈرۈش، سۈنئىي ئۇرۇقلاندۇرۇش قاتارلىق جەريانلاردا بۇلغانغان داۋالاش بۇيۇملىرى ئىشلىتىلدى
ن2. ئەيدىزدىن مۇداپىئەلىنىش تەدبىرلىرى ئارقىلىق ئەيدىزنىڭ ئالدىنى ئېلىشتىكى ئاچقۇچ ئۆز ھەرىكىتىنى قېلىپلاشتۇرۇش ۋە ئىلمىي مۇداپىئەلىنىش تەدبىرى قوللىنىشتا:
ن1.بىخەتەرلىك قىلمىشى: ھەر قېتىملىق قىلمىشتا سۈپەتتە لاياقەتلىك بىخەتەرلىك قاپچۇقىنى توغرا ئىشلىتىپ، قوغدىلمايدىغان قىلمىشلاردىن ساقلىنىش كېرەك. شۇنىڭ بىلەن بىر ۋاقىتتا ، جىنسىي ھەمراھ سانىنى ئازايتىپ ، خەتەرلىك قىلمىشلار ( مەسىلەن كۆپ جىنسىي ھەمراھ بولۇش ، بىخەتەر بولمىغان قىلمىشلار )دىن ساقلىنىش كېرەك
ن2.قاننىڭ تارقىلىشىدىن ساقلىنىش: يىڭنە، شىپرىس قاتارلىقلارنى ئورتاق ئىشلەتمەسلىك كېرەك. تەكشۈرۈلمىگەن قان ياكى قان بۇيۇملىرىنى ئىشلەتمەسلىك كېرەك. قۇلاق تۆشۈكىنى تېشىش، گۈل چېكىش، چىش تارتقۇزۇش قاتارلىق مەشغۇلاتلارنى قىلغاندا، ئۈسكۈنىلەرنى قاتتىق دېزىنفېكسىيە قىلىشقا كاپالەتلىك قىلىش كېرەك.
ن3. ئانىلار-بوۋاقلارئارىسىدا تارقىلىشنى توسۇش: ئەيدىز بىلەن يۇقۇملانغان ئاياللار كەسپىي ۋىراچنىڭ يېتەكچىلىكىدە توسۇش تەدبىرىنى قوللىنىشى، مەسىلەن ھامىلدارلىق مەزگىلىدە ۋىروسقا قارشى داۋالاش، مۇۋاپىق تۇغۇت شەكلىنى تاللاپ، ئانا سۈتىدىن ساقلىنىشى كېرەك
ن4. زەھەرنى رەت قىلىش: زەھەر چېكىشتىن ساقلىنىش، بولۇپمۇ ئورتاق ئىشلىتىلىدىغان شىپرىستا زەھەر چېكىشتىن ساقلىنىش كېرەك
ن5. قەرەللىك تەكشۈرۈش: باشقىلار بىلەن جىنسىي قىلمىش يۈز بەرگەندىن كېيىن، ۋاقتىدا مۇنتىزىم ئورۇنغا بېرىپ ئەيدىزنى تەكشۈرۈش كېرەك
ن3. ئەيدىز بىمارلىرىنىڭ كۈندىلىك تۇرمۇشىدا دىققەت قىلىشقا تېگىشلىك ئىشلار ئەيدىز بىمارلىرى ئىلمىي باشقۇرۇش ۋە مۇۋاپىق تۇرمۇش شەكلى ئارقىلىق تۇرمۇش سۈپىتىنى ئۈنۈملۈك ئۆستۈرۈپ، ئۆمرىنى ئۇزارتقىلى بولىدۇ:
ن1. قېلىپلاشتۇرۇپ داۋالاشتا چىڭ تۇرۇش: دوختۇرنىڭ كۆرسەتمىسى بويىچە ۋىروسقا قارشى دورىلارنى ۋاقتىدا مىقداردا ئىستېمال قىلىش، خالىغانچە دورا توختىتىش ياكى مىقدارىنى ئۆزگەرتىشكە بولمايدۇ. قەرەللىك قايتا تەكشۈرۈپ، ۋىروسنىڭ يۈك كۆتۈرۈش مىقدارى، س د 4 ھۈجەيرىسى سانى قاتارلىق كۆرسەتكۈچلەرنى قايتا تەكشۈرۈپ، داۋالاش لايىھىسىنى ۋاقتىدا تەڭشىدى
ن2.ياخشى تۇرمۇش ئادىتىنى ساقلاش: تەڭپۇڭ يېمەك-ئىچمەك: يېتەرلىك ئاقسىل، ۋىتامىن ۋە مىنېرال ماددىلارنى قوبۇل قىلىپ، سوغۇق يېمەكلىكلەردىن ساقلىنىش كېرەك. مۇۋاپىق ھەرىكەت قىلىش: سەيلە قىلىش، يوگا قاتارلىق تۆۋەن چىداملىق ھەرىكەتلەرنى تاللاپ، ھەددىدىن زىيادە چارچاپ كېتىشتىن ساقلىنىش كېرەك. تاماكا تاشلاپ ھاراققا چەك قويۇش: زىيانلىق ماددىلارنىڭ ئىممۇنىتېت سىستېمىسىغا يەنىمۇ زىيان يەتكۈزۈشىدىن ساقلىنىش كېرەك. يېتەرلىك ئۇيقۇ: قانۇنىيەتلىك دەم ئېلىشنى ساقلاپ، ھەر كۈنى ئاز دېگەندە 7-8 سائەت يۇقىرى سۈپەتلىك ئۇيقۇ
ن3. شەخسىي تازىلىق ۋە قوغدىنىشقا دىققەت قىلىش: باشقىلار بىلەن چىش چوتكىسى، ساقال ئالغۇچ قاتارلىق شەخسىي بۇيۇملارنى ئورتاق ئىشلىتىشتىن ساقلىنىش كېرەك. تېرىنىڭ بۇزۇلۇشى ياكى قان چىقىشىنى ۋاقتىدا تازىلاش ھەمدە مۇۋاپىق بىر تەرەپ قىلىش كېرەك
ن4. پىسخىك ساغلاملىقى: ئەيدىز بىمارلىرى دائىم غايەت زور پسىخىكىلىق بېسىمغا دۇچ كېلىدۇ، كەسپىي پىسخىكىلىق مەسلىھەت سوراش ئۈستىدە ئىزدىنىش، قوللاش گۇرۇپپىسىغا كىرىپ، كېسەلداشلىرى بىلەن تەسىرات ئالماشتۇرۇش تەكلىپى بېرىمىز
ن5.بىخەتەرلىك قىلمىشى: جىنسىي تۇرمۇشى يەنىلا جانلىق مەزگىلدىكى بىمارلار بىخەتەرلىك ھەرىكىتىنى قوللىنىشى، مەسىلەن بىخەتەرلىك قېپى ئىشلىتىپ، جىنسىي ھەمراھ سانىنى ئازايتىش ھەمدە ھەمراھلىرى بىلەن سەمىمىي پىكىر ئالماشتۇرۇشى كېرەك
